Totaliter diktatörlük ve otokrasi

ABD dış politikasının en etkili isimlerinden olan eski ulusal güvenlik danışmanı ve stratejist Zbigniew Brzezinski 89 yaşında geçen hafta hayatını kaybetti.(1)

Z. Brzezinsk'inin Türkçe'ye 1964 yılında çevirisi yapılan kitabından alıntı.(2)

"Bugünlerde herkes totaliter diktatörlük ve totaliterlik hakkında konuşuyor. Tiranlıkların, despotizmlerin, absolutizm'lerin nitelikleri hakkında bir çok şey söyeleniyor. Yine de bu tip devlet şekilnin en basit cepheleri hakkında bile büyük bir belirsizlik var.

Tarihte, devlet şekilleri içinde birçok otokrasi tipleri vardır. Çoğunlukla Doğu'ya özgü olan hükümdarın Tanrılaştırılmasına bağlanan çeşitli despotism şekilleri, yunan şehrilerinin tiranlığı ve Rönesans İtalyasındaki tekrarları, Modern Avrupa'nın bütüncü(mutlak) monarşileri bilinen otokrasi örnekleridir. Bütün bu sistemlerde en çok göze çarpan özellik, hükmedenin yaptığından ötürü kimseye sorumlu olmamasıdır; o, iktidarı kendi kendine kullanan auto'tur; yani kararları kendisi verir ve ürünlerini de kendisi toplar." (s.7)

"Totaliter diktatörlüklerde ortak olarak bulunduğunu ileri sürdüğümüz ana nitelikler altı tanedir. Tek ideolojiden meydana gelmiş totaliter diktatörlüğün birbirleriyle ilgili niteliklerinin modeli ya da "syndrome"", bir adam tarafından yöneltilen tipik tek parti, yıldırıcı bir polis, haberleşme tekeli, silah tekeli ve merkezdem yönetilen ekonomi.

Totaliter diktatörlüklerin hepsinde şu özellikler bulunur:

1.İnsan varlığının bütün dirimsel(yaşama gücü) taraflarını kaplıyan toplumda yaşayan herkesin, en azdan edilgin bir şekilde bağlı olduğu resmi bir doktirin meydana getiren resmi bir ideoloji; bu ideoloji insanlığı sonunda, yetkin bir düzene yöneltmek için tasarlanmıştır, yani mevcut toplumu yıkıp yeni bir düzen kurmak için dünyayı ele geçirmek gibi radikal bir düşünceye dayanan chiliastic-bininci, baskıcı- bir istek taşır;

2. tek bir adam, bir "diktatör" tarafından yöneltilen tek bir kitle partisi, toplam nüfusun oldukça az bir parçasını (yüzde on'a kadar) içine alan, ideolojiye kuvvetle ve sorgusuz sualsiz kendini vermiş ve onun yayılması için her yola başvuran

insanlardan meydana gelmiş küçük bir topluluk, hiyerarşik ve oligarşik düzenlenmiş, bürokrat hükümet kuruluşuyla içiçe ya da ona üstün bir durumda olan bir parti;

3. partiyi hem destekliyen hem de parti liderleri adına onu denetliyen ve yalnız kendini belli eden rejim "düşmanları"na karşı değil keyfi olarak seçilmiş başka sınıflara karşı da kullanılan yıldırıcı bir polis denetim sistemi, çağdaş bilimden özellikle bilimsel psikolojiden yararlanan bir gizli polis "terör"ü;

4.basın, yayın,radyo, sinema gibi bütün etkili kitle haberleşme araçlarını kullanarak, partinin ve sadık üyelerinin elinde toplanmış ve teknolojinin şartlandırdığı aşağı yukarı tam bir denetim tekeli;

5. aynı şekilde, bütün etkili silahlı kuvvetleri kullanarak (aynı ellerde toplanmış) yine teknolojinin şartlandırdığı aşağı yukarı tam bir denetim tekeli;

6. daha önce bağımsız birer bütün olan kurumların bürokratik işbirliği yoluyla (başka birçok kurumları ve grup faaliyetlerini de içine alarak) ekonominin merkezden denetim ve yönetimi."(s.14)

1. ABD Başkanı Jimmy Carter'ın, 1977-1981 yılları arasında Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak görev yapan Zbigniew Brzezinski 89 yaşında öldü.

John F. Kennedy ve Lyndon Johnson dönemlerinde de görev yapan Polonya asıllı Brzezinski, Mısır ile İsrail'in "barıştığı" Camp David Anlaşması; Çin Halk Cumhuriyeti ile diplomatik, siyasi ve ekonomik ilişkilerin başlatılması ve Sovyetler Birliği'ne karşı Afgan "mücahitlerin" örgütlenmesinde başroldeydi.

Brzezinski, Afganistan-Pakistan sınırında mücahitlere yaptığı bir konuşmada şöyle diyordu:

Allah'a olan derin inançlarını biliyoruz ve mücadelelerinde başarılı olacaklarına eminiz. Şurada gördüğünüz topraklar sizindir. Bir gün oraya geri döneceksiniz, çünkü kavganızda muzaffer olacaksınız. Evlerinizi, camilerinizi geri alacaksınız. Çünkü haklı bir mücadele veriyorsunuz ve Allah sizin yanınızda.

Brzezinski, yaşamının son yıllarında ABD'nin başat bir emperyalist bir güç olmadığını savunarak, ülkesinin Ortadoğu'daki kaostan yararlanıp kendisi için esas rakip olan Çin Halk Cumhuriyeti'ni hedef alarak yeni bir küresel uyum inşa etmesi gerektiğini yazıyordu.

2.TOTALİTER DİKTATÖRLÜK VE OTOKRASİ, C. Friderich ve Z. Brzezinski, Türk siyasi ilimler Derneği yayınları, Ankara, 1964